Vorige week vroeg iemand in mijn praktijk voor verlies, rouw en stervensbegeleiding, wat bedoel je eigenlijk met rouwruimte?

Ik vertelde hem dat bij mij het gevoel van ruimte om te rouwen is ontstaan vlak na het overlijden van mijn broer Henk. Hij stierf de dag voor de eerste lockdown in 2020. Dat gaf natuurlijk de nodige praktische belemmeringen. We waren beperkt in het nemen van een-op-een afscheid. En wat betreft de herdenkingsbijeenkomst en het organiseren van andere momenten van gezamenlijke rouw waren er ook strikte regels. Voor mijn moeder, toen 93 was het ondraaglijk. Henk stierf in het ziekenhuis en vanwege de lockdown mocht mijn moeder daar niet (meer) naartoe. Dat brak haar hart! Als je kind sterft wil je erbij zijn, ernaartoe kunnen,  je kind zien, voelen, een kus geven, in je armen houden … Ook als je kind 70 is en jij de moeder van 93. Je moet afscheid kunnen nemen en als je daar behoefte aan hebt, mensen om je heen die troostend zijn. Dus tegen alle lockdown-regels in, ging ik bijna dagelijks naar haar toe.

Het was in die periode dat ik het bijzonder prettig vond dat ik geen verplichtingen had in de zin van, met make-up op naar buiten en de schone schijn ophouden. Bij alle sterfgevallen die ik daarvoor had doorstaan moest ik dat namelijk wel. Van mijzelf en van de buitenwereld! In onze westerse cultuur lijken we ons verdriet weg te moeten stoppen na de dood van dierbaren. Wordt er van ons verwacht dat we na een week gewoon weer aan het werk gaan ofwel ons leven weer oppakken. Dit heb ik vele malen gedaan.  

Afijn, het was dus na het overlijden van mijn broer dat ik – ongevraagd – de tijd kreeg om te rouwen. Door het verplicht thuiswerken en de online afspraken, geen idioot lange files en even geen sociale verplichtingen ontstond er ruimte. Ruimte om daadwerkelijk stil te staan bij de dood van Henk. Ruimte om te ondervinden wat ik nodig had om door de rouw heen zorgvuldig los-te-weken van het leven met mijn oudste broer.  

Vanaf dat moment ben ik dit rouwruimte gaan noemen. Met rouwruimte bedoel ik de ruimte c.q. de tijd én de vrijheid hebben om te onderzoeken welke rouwtaken het meest aandacht vragen op dat moment. Waarbij rouwtaken Accepteren, Loskomen, Helen, Omarmen en het Verlies overleven zijn. Het begrip rouwruimte is in mijn beleving overigens breder dan tijd (uren, dagen, weken, maanden). Rouwruimte ontstaat ook in je hoofd, in je ademhaling, in je hart, in je lijf … ruimte gaat daarmee voorbij aan de tijd. En natuurlijk, heb je ook wat tijd nodig om de nodige ruimte te ervaren.

Toen mijn levenspartner Menno, kort na het overlijden van mijn broer, ziek werd en het duidelijk was dat hij binnen een aanzienlijk korte periode zou gaan sterven, creëerde ik op voorhand de nodige rouwruimte. Ik droeg mijn belangrijkste dossiers en werkzaamheden over aan degene die dat moesten gaan oppakken na het overlijden van Menno.  Negen maanden later kon ik betreffende zaken uit handen geven waardoor ik de ruimte kon nemen om te voelen wat ik bij deze levensbepalende verlieservaring nodig had. Het overlijden van mijn partner vroeg namelijk een totaal andere rouwvorm. Ik heb in de weken na zijn sterven, de rouw in de ogen gekeken en gevoeld wat ik nodig had om de dood van Menno te accepteren en waarop ik moest helen om mijn leven zonder hem te kunnen gaan omarmen.  

Na het overlijden van mijn moeder, een jaar na de dood van Menno heb ik wederom de ruimte genomen om te onderzoeken wat ik deze keer te doen had.  Want het afscheid van haar vroeg een andere rouwvorm in vergelijk met de andere sterfgevallen in mijn leven.  

In mijn praktijk hoor en zie ik dat het voor mensen soms onmogelijk lijkt om ruimte voor het rouwen te creëren: werk, een druk gezin, mantelzorg, eigen bedrijf, sociale verplichtingen et cetera.  Men geeft aan geen tijd te hebben en of geen vrijheid te ervaren om rouwruimte te laten ontstaan. Graag kijk ik dan mee in wat wel mogelijk is. Wat kan tijdelijk door een ander worden gedaan, wie kan jou helpen met je werkzaamheden die je hebt en wat heb je nodig om ruimte te voelen om in de rouw te kunnen bewegen. Met soms hele praktische en simpele oplossingen creëerde degene tijd en voelde de vrijheid om rouwruimte te laten ontstaan.

Rouwruimte! Iedere levensbepalende verlieservaring behoeft de nodige rouwruimte. Mijn pleidooi hierbij is dat je iedere verlieservaring in de ogen kijkt. Voel, kijk en ontdek wie en wat jij nodig hebt op dat moment. Welke rouwtaken aandacht behoeven en welke rouwvorm jou past.

Ik gun het eenieder zichzelf te gunnen om de nodige rouwruimte te nemen. Het verlies, de pijn en het afscheid in de ogen te kijken, te voelen en ondervinden wat nodig is om vol in de rouw los-te-weken van hetgeen of degene die jou zo lief is.  

Mocht ik daarbij iets voor jou kunnen betekenen, laat het mij vooral weten. Graag wijs ik je nog op de ROUWRETRAITE op Terra Nova (Fr.). Van 30 november tot en met 5 december bieden we je de mogelijkheid om de nodige rouwruimte te creëren op een plek waar alle tijd aanwezig en vrijheid voelbaar is. Tot 1 augustus kunnen we deze week met 150 euro vroeg-boek-korting aanbieden. Zie: https://terranova.center/rouwretraite-tussen-loskomen-en-leven/