en ineens op een andere manier moet  leren leven. Je levensverwachtingen drastisch moet wijzigen. Is deze pijn en het verdriet daarbij te vergelijken met de rouw na de dood van dierbaren? Regelmatig krijg ik deze vraag. De vraag of de heftige emoties die men ervaart vergelijkbaar zijn met de rouwemoties ten gevolgen van de dood.  Ik noem hierbij als voorbeeld:  

• het verdriet over ouders die steeds kwetsbaarder worden door dementie of alzheimer. Men daardoor het ‘vertrouwede’ contact met de ouders kwijtraakt.
• Een kind met psychisch leiden, een broer die verslaafd een zwervend bestaan leidt en of om een andere reden afstand heeft  genomen.
• Ongewild kinderloos zijn …
• Als een dierbare ineens ernstig ziek blijkt. Chronisch ziek, kanker of een andere ziekte waardoor de levensverwachting ineens anders is; korter, trager, minder mogelijkheden, meer beperkingen.
• Door een heftig conflict op het werk is weggepest of ontslag dreigt. 
• Als men huis-en-haard heeft moeten verlaten vanwege een oorlog in het gebied waar men geboren is.
• Vanwege genderidentiteit geen recht op leven heeft in het land van herkomst. Of niet geaccepteerd door de familie wordt vanwege de geaardheid.
• De heftige emoties  na een echtscheiding of andere relatiebreuk.
• Een dreigend faillissement van het familiebedrijf waar degene sinds een aantal jaar eindverantwoordelijk voor is …

Mijn antwoord is dan JA,
en tegelijkertijd NEE!

NEE, omdat niets vergelijkbaar is met elkaar. Geen enkele verlieservaring  is vergelijkbaar: ieder verlies staat op zichzelf. Iedere ervaring komt op een ander moment in het leven en wordt door eenieder op een andere manier ervaren. Dus daar waar geen mens vergelijkbaar is met de ander, zijn verlieservaringen ook verschillend. Geen enkele ervaring is daarbij erger of minder heftig. Mijn pleidooi is: ‘Als het voor jou levensbepalend is dan vraagt het de nodig aandacht’ Daarom is mijn antwoord bij deze vragen ook altijd JA!
Ja,
want iedere verlieservaring vraagt de nodige rouwruimte bij dat-en-wat gedaan moet worden. Ik gebruik hierbij heel bewust en stellig het woord moeten. Zelf heb ik ervaren dat ik daar, in mijn verleden, nogal eens heel hard aan voorbij gelopen ben. Ik serieus had moeten rouwen om het ervaren verlies. Het waren levensbepalende momenten met de nodige impact op mij als persoon.

Bijna dagelijks zie ik in mijn directe omgeving de worsteling om staande te blijven na een levensbepalende verlieservaring anders dan de dood. Er lijkt geen erkenning of beter gezegd, men herkent de emoties rondom het verlies niet als rouw!     

Rouwruimte en rouwwerk bij levend verlies …
Manu Kierse, klinisch psycholoog en rouwspecialist is een van mijn leermeesters. Hij noemt rouw hard werken en dat-wat we te doen hebben verwoord hij als rouwarbeid. Hij spreekt over,

• Accepteren (leren overleven zonder degene of hetgeen er niet meer is)
• Loslaten (het leven met datgene of degene die er niet meer is)
• Omarmen van het nieuwe leven (zonder datgene of diegene)
• Het verlies overleven … letterlijk leren overleven met het verlies.  

Aanvullend voeg ik daar HELEN aan toe. Omdat we na het ervaren verlies altijd iets te helen hebben in onszelf. En daar waar Manu het over loslaten heeft, is het voor mij loskomen. Langzaam en zorgvuldig losweken van het leven voor het verlies zonder het los te laten.
Het bovenstaande rijtje is overigens in willekeurige volgorde van toepassing. De ene keer ervaar je meer acceptatie en de andere keer lukt het je beter het nieuwe leven te omarmen. Het ene moment ben je aan het losweken en het andere moment kost het je alle energie om het verlies te overleven …, te helen dat wat zich manifesteert in de rollercoaster van emoties waarin je moet zien te overleven.  

Levend verlies wordt ook wel geduid als levenslange rouw omdat je (bijna) dagelijks geconfronteerd kan worden ofwel het gemis en de pijn van het verlies ervaart. Eerlijk gezegd zie ik dat iedere vorm van rouw als levenslang ervaren kan worden en daadwerkelijk gevoeld wordt. Ook hierin zijn geen gradaties op te sommen wat mij betreft. De pijn kan er ineens weer zijn, het momentum kan je overvallen door een geur, een stem, een lied, een woord, een herinnering …

Wat ik ook vaak zie is dat bij een volgende verlieservaring de pijn van het levend verlies zich stapelt. Er lijkt nog een pijnlaag bij te komen: een verlieservaring die wellicht heftiger voelt, meer aandacht en ruimte nodig heeft. Waarbij anderen in de directe omgeving misschien meer aandacht vragen, waardoor het eigen verdriet naar achteren wordt geschoven. Of juist in alle heftigheid op de voorgrond schreeuwt om gehoord te worden.

Rouwen bij levend verlies moeten we echt gaan leren te herkennen en erkennen bij onszelf en bij die ander. Ons ervan bewust te zijn dat het bestaat en dat het van (grote) invloed is op het wel-en-wee van jezelf en de mens tegenover je. Stel jezelf of de ander daarom de vraag:
Wat is de pijn, wat heb jij nodig?
En kijk het recht in de ogen. Praat erover, luister naar het verhaal van de ander, naar de pijn van het verlies. Vertel je eigen verhaal en voel wat nodig is om het verlies te overleven.

Van 30 november tot en met 5 december 2025 organiseren Maartje Nevejan en Petra Portengen een rouwretraite op Terra Nova (France). De verlieservaringen van de deelnemers zijn zeer divers deze week ook wat levend verlies betreft. Er is dus ook ruimte voor jouw verhaal!

Gun jezelf deze week en voel je vooral welkom aan te sluiten.

Klik hier voor meer informatie over de retraite of bel met Petra 06 512 878 20